Jan Maciaszek

---

Życiorys

Jan Maciaszek przyszedł na świat 3 maja 1876 roku w Ostrowie Wielkopolskim. Był synem Pawła, który był znanym mistrzem krawieckim, oraz Marii Śmiłowskiej. Po ukończeniu podstawowej edukacji rozpoczął uczęszczanie do gimnazjum w Ostrowie, gdzie w 1896 roku z powodzeniem zdał egzamin maturalny.

Podjął studia z zakresu prawa na Uniwersytecie w Berlinie, a także aktywnie angażował się w działalność organizacyjną w ramach grupy „Zet”. Po zakończeniu nauki w 1899 roku zdał egzamin referendarski, a w 1904 roku egzamin asesorski. W 1901 roku odbył obligatoryjną, roczną służbę wojskową w niemieckiej armii, w regimencie artylerii konnej stacjonującym w Poznaniu, gdzie zdobył stopień podporucznika. Po zakończeniu służby rozpoczął karierę zawodową jako adwokat w Rawiczu, a później przeniósł się do Leszna.

Gdy wybuchła I wojna światowa, został powołany do armii niemieckiej i skierowany do Łodzi, gdzie piastował stanowisko zastępcy prezydenta policji. Przez pół roku pełnił również rolę prokuratora wojskowego w Łodzi. Wkrótce przed rewolucją listopadową w Niemczech, w 1918 roku, udał się do Doniecka, gdzie zarządzał transportem i odpowiadał za funkcjonowanie linii kolejowej Charków-Taganrog.

Powrócił do Poznania w 1917 roku, jeszcze przed wybuchem powstania wielkopolskiego. W listopadzie 1918 roku włączył się w polski ruch polityczny, dążący do przejęcia władzy w byłym zaborze pruskim. 6 grudnia 1918 roku objął stanowisko szefa Wydziału Bezpieczeństwa Publicznego Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu. Odegrał kluczową rolę w tworzeniu Straży Ludowej w Wielkopolsce, formacji odpowiedzialnej za porządek i bezpieczeństwo. Angażował się także w organizowanie pomocy dla Lwowa, który był wówczas oblężony przez Ukraińców.

28 grudnia 1918 roku stanął na czele polsko-niemieckiej Komendy Miasta Poznania i przez kilka dni miał realny wpływ na funkcjonowanie wojska wielkopolskiego. Po rozwiązaniu tej Komendy, na początku 1919 roku, objął przewodnictwo w Komisji Likwidacyjnej, która zajmowała się zwrotem należności po niemieckich instytucjach wojskowych.

W styczniu 1919 roku gen. Józef Dowbor-Muśnicki, nowo nominowany głównodowodzący Polskich Sił Zbrojnych, powierzył mu stanowisko kierownika szefostwa Aprowizacji, instytucji odpowiedzialnej za gospodarkę wojskową i uruchomienie przemysłu wojennego. W październiku 1919 roku został pełnomocnikiem polskim przy niemieckim magistracie bydgoskim. 15 października tego samego roku przybył do Bydgoszczy, aby ocenić przygotowania do przejęcia miasta przez polskie władze.

Na propozycję bydgoskiej Rady Ludowej, 14 stycznia 1920 roku, otrzymał nominację na komisarza generalnego miasta Bydgoszcz. Objął władzę 19 stycznia, kiedy to z rąk ostatniego niemieckiego burmistrza Hugo Wolffa przejął rządy w mieście. Już 20 stycznia 1920 roku rozpoczął pełnienie swoich obowiązków.

11 marca 1920 roku, gdy bydgoska Rada Miejska, wciąż w większości niemiecka, jednogłośnie wybrała Maciaszka na prezydenta Bydgoszczy, wojewoda poznański nie zatwierdził tego wyboru. Pozostał więc prezydentem komisarycznym. W krótkim czasie, podczas sprawowania tej funkcji, przysłużył się do repolonizacji Bydgoszczy i jej instytucji. Już w kwietniu 1920 roku włączono do granic miasta 18 okolicznych gmin, w zasadniczej mierze zamieszkałych przez Polaków.

Koncentrował się również na sprawach finansowych i kwestiach gospodarki miejskiej. Rozpoczął budowę sieci wodociągowej i kanalizacyjnej na przedmieściach. Dzięki jego wysiłkom udało się ocalić Izbę Rzemieślniczą oraz Izbę Przemysłowo-Handlową przed przeniesieniem do innych miejscowości. Bardzo angażował się także w rozwój szkolnictwa polskiego oraz obsady kierowniczej Teatru Miejskiego, gdzie powołał na dyrektora utalentowaną aktorkę Wandę Siemaszkową oraz na dyrektora Biblioteki Miejskiej doktora Witolda Bełzę, byłego pracownika lwowskiego Ossolineum.

Trudne warunki gospodarcze, w tym recesja, bezrobocie oraz inflacja, a także problemy związane z odniemczeniem administracji miejskiej sprawiły, że Maciaszkowi przypisano tragiczne skutki tych okoliczności. Polacy w Bydgoszczy zareagowali na rugi Polaków z Rzeszy z 1921 roku, co doprowadziło do niebezpiecznych manifestacji ulicznych w dniach 16–20 czerwca 1921 roku. Osoby protestujące zbierały się na Starym Rynku, żeby domagać się natychmiastowego usunięcia niemieckich urzędników, żądając w przypadku odmowy usunięcia prezydenta Maciaszka. Próby mediacji okazały się bezskuteczne, co doprowadziło do zamieszek, podczas których prezydent został pobity i okradziony.

W wyniku tych wydarzeń, 20 czerwca 1921 roku Maciaszek złożył rezygnację, co zostało zatwierdzone przez Ministerstwo byłej Dzielnicy Pruskiej 4 lipca. Ostatecznie magistrat Bydgoszczy wypłacił mu odszkodowanie w wysokości 700 tys. marek za straty zdrowotne oraz zniszczenia związane z zamieszkami.

Po złożeniu rezygnacji w czerwcu 1921 roku, Maciaszek nie brał już udziału w życiu publicznym Bydgoszczy, koncentrując się na pracy w adwokaturze i notariacie. Prowadził jedną z największych kancelarii w Bydgoszczy przy ul. Gdańskiej 6, zatrudniając ponad 20 pracowników.

W 1922 roku Maciaszek uzyskał awans do stopnia kapitana, z przyznanym starszeństwem od 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów rezerwy sądowych. Zmarł 10 stycznia 1932 roku w Bydgoszczy po długiej chorobie. Został pochowany na bydgoskim cmentarzu Nowofarnym. Po jego śmierci, 11 stycznia 1932 roku, gazeta Dziennik Bydgoski opisała zmarłego prezydenta, mówiąc: „Nie zawsze za czasów jego urzędowania godziliśmy się na wszystkie posunięcia ś.p. prezydenta Maciaszka, bo surowego mieliśmy w nim cenzora prawnego, to jednak przyznać musimy, iż był to mąż prawy, nieugięty, charakter nieskazitelny.”

Jan Maciaszek pozostawił żonę, Łucję z Gremczyńskich, pochodzącą z Nakła n. Notecią (1884–1947), oraz córkę Zofię, która wyszła za mąż za adwokata Bernarda Ciesielskiego w Bydgoszczy.

---

Oceń: Jan Maciaszek

---