Kościół św. Antoniego Padewskiego w Ostrowie Wielkopolskim

---

Historia

W okresie międzywojennym populacja Ostrowa wzrosła znacznie, osiągając liczbę około 30 tysięcy mieszkańców. Z tego powodu pojawiła się uzasadniona potrzeba wzniesienia nowej świątyni katolickiej, będącej drugą po kościele św. Stanisława. Inicjatywę podjęcia prac budowlanych zapoczątkował proboszcz Leon Płotka, który w 1938 roku osobiście złożył kamień węgielny. Uroczystość poświęcenia fundamentów miała miejsce 28 września tego samego roku.

Projekt nowej świątyni opracował poznański architekt Franciszek Morawski, który inspirował się swoim wcześniejszym dziełem zgłoszonym na konkurs na Świątynię Opatrzności Bożej. Choć jego projekt zyskał uznanie, uznano go za niewłaściwy do realizacji w kontekście tej formy świątyni. Prace budowlane zostały zakończone na etapie surowym przed wybuchem II wojny światowej, a wieża osiągnęła około dwóch trzecich zamierzonych wysokości.

Decyzją niemieckich władz okupacyjnych, kościół miał zostać rozebrany, a proces destrukcji niestety rozpoczęto od zniszczenia posągu Serca Jezusowego, który stał nieopodal. Informacje o tym dramatycznym wydarzeniu błyskawicznie dotarły na zachód, przekazane przez serwis polski Radia Londyn. Wiele osób z Ostrowa posiadało w tamtym czasie nielegalne radioodbiorniki i wiadomość ta spotkała się z ogromnym oburzeniem mieszkańców, którzy stawili opór złowrogim zamiarom okupanta. W reakcji na te wydarzenia, miejscowy ruch oporu zagroził wysadzeniem sąsiedniego browaru, jeśli działania rozbiórkowe nie zostaną wstrzymane (P. Anders Kalisz, Ostrów Wielkopolski…). Na szczęście Niemcy odstąpili od swoich zamiarów, chociaż świątynię zamieniono na magazyn. Tę decyzję zdołano uzasadnić, między innymi dzięki dyskretnym staraniom architektów z Polski i Niemiec oraz wpisaniu budynku na niemiecką listę cennych dzieł architektury nowoczesnej w 1943 roku (M. Olejniczak Bedeker…).

Istniała jednak inna koncepcja. Kościół miał być przeznaczony na nowy ratusz, a prof. Gerhard Graubner zlecił przygotowanie dokumentacji technicznej. Jednakże trwający spór między Walterem Hirshem, burmistrzem oraz właścicielem browaru, który preferował przekształcenie na magazyn, a władzami okupacyjnymi, skutecznie obalił te plany.

Kościół został ostatecznie ukończony w 1947 roku, wieża w latach pięćdziesiątych, a całość otynkowano dopiero w latach dziewięćdziesiątych. Uroczystość poświęcenia miała miejsce 26 października 1947 roku, a konsekrowanie odbyło się w 1997. Pierwszym proboszczem został ks. mjr Franciszek Dymarski, obecnym duszpasterzem jest ks. infułat Tadeusz Szmyt, osobisty papieski Honorowy Obywatel Miasta Ostrowa.

Architektura

Kościół św. Antoniego Padewskiego wyróżnia się nowoczesną architekturą. To trójnawowa bazylika, otynkowana i zwieńczona czteropołaciowym dachem, z wysokimi oknami wypełnionymi barwnymi witrażami. Na bocznej fasadzie, na balkonie, umieszczono pomnik św. Antoniego z Padwy, którego wysokość wynosi 3 metry, a materiał, z którego go wykuto, to piaskowiec. Interesującym elementem jest głowa Chrystusa, pochodząca z nieistniejącego już pomnika Serca Jezusowego, autorskiego projektu Marcina Rożka, umieszczona w przedsionku wejścia bocznego.

W niewielkiej odległości od kościoła usytuowane są budynki parafialne z lat 80., w tym probostwo oraz Dom Katechetyczny im. Jana Pawła II. W pobliżu można dostrzec krzyż jubileuszowy oraz głaz upamiętniający postać Jana Pawła II. Na samym kościele znajdują się tablice pamiątkowe, na przykład dla Stowarzyszenia Wychowanków Alma Mater Ostroviensis, a także upamiętniające oficerów zamordowanych przez NKWD, z inskrypcją: Odeszli na wieczną wartę. Harcerze i harcerki Hufca ZHP Ostrów Wielkopolski w czasie II wojny światowej 1939-1945, oraz ks. mjra Franciszka Dymarskiego – pierwszego proboszcza parafii.

Wieża

Wieża kościoła, zaprojektowana w stylu modernistycznym, pełni funkcje kampanili i jest oddzielona od głównej bryły budynku. Jej forma oparta na planie kwadratu posiada czterospadowy dach, na którym znajduje się krzyż. Od 1959 roku dzwony, znajdujące się w wieży, są produktem Odlewni Dzwonów Jana Felczyńskiego w Przemyślu. Wieża oraz przyległe do niej budynki parafialne są połączone z kościołem przez krużganki, które są niby ramą krzyżującą się z bryłą kościoła, pokryte dwuspadowym dachem i wspierane na filarach łączonych eleganckimi łukami.

Wnętrza

Wnętrze kościoła zachwyca bogactwem detali. Witraże z 1947 roku, wykonane przez pracownię Henryka Nostitz-Jackowskiego, znajdują się w bocznych nawach, natomiast witraż przedstawiający Trójcę Świętą, ufundowany przez zrzeszenie kupców, wykonał Stanisław Powalisz. Prace polichromerskie z lat 1977–1978 to dzieło Juliana Wiącka. Na filarach świątyni zastać można obrazy świętych i błogosławionych, także dzieła z XVII wieku, przedstawiające św. Rozalię i Archanioła Michała.

Frontowa ściana prezbiterium ozdobiona jest mozaiką, w której przedstawiona jest postać św. Antoniego Padewskiego z Dzieciątkiem Jezus. Ściany boczne prezbiterium ozdobił fryz milenijny wykonany techniką sgraffito przez Wiktora Ostrzołka w 1966 roku, obrazujący Chrzest Polski oraz Świętych Polskich. Ponad prezbiterium wisi fresk z Ostatnią Wieczerzą, a po jego bokach umiejscowione są wizerunki św. Piotra i Pawła, z 1967 roku, i ołtarz z obrazem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy autorstwa Franciszka Przybylskiego z 1963 roku. Ołtarz główny pochodzi z 1966 roku, a ambona z 1967 roku są wykonane z marmuru.

W lewej nawie znajdują się witraże ze św. Kazimierzem i św. Wojciechem oraz:

• ołtarz św. Józefa, ufundowany w 1948 roku przez kupców i rzeźników z okazji 25-lecia kapłaństwa ks. Dymarskiego, z obrazem św. Józefa oraz rzeźbami św. Ekspedyta i św. Błażeja.

W prawej nawie natomiast można dostrzec: witraż ze św. Stanisławem oraz:

• kaplicę Matki Boskiej Częstochowskiej, z ołtarzem w kształcie monstrancji zaprojektowanej przez Franciszka Morawskiego w 1951 roku, z obrazem św. Anny oraz witrażami przedstawiającymi Chrystusa Arcykapłana, św. Jacka, św. Barbarę i św. Klarę,
• kaplicę Serca Jezusowego, ufundowaną w 1948 roku przez kolejarzy węzła ostrowskiego, wzbogaconą kasetonami i rzeźbami Jezusa Chrystusa oraz św. Andrzeja Boboli i św. Krzysztofa, a także witrażami przedstawiającymi św. Monikę, św. Jerzego, św. Tadeusza Apostoła, św. Małgorzatę Marię Alacoque, św. Ojca Pio, św. Katarzynę Aleksandryjską, św. Marcina oraz św. Franciszka z Asyżu.

Organy

Do roku 2007 w kościele znajdowały się 13-głosowe organy, które Władysław Kaczmarek przeniósł w 1951 roku z dawnego kościoła protestanckiego w Raszkowie. Obecnie część tego instrumentu trafiła do kościoła parafialnego w Wałkowie. Obecne organy, zbudowane przez firmę Jana Drozdowicza w latach 2005–2006, składają się z części organów firmy Walcker. Działają one na bazie mechanicznej traktury gry manuałów oraz elektrycznej traktury gry pedału, połączeń oraz rejestrów. Wyposażone są w sześć wiatrownic klapowo-zasuwowych oraz cztery wiatrownice skrzyniowe dla głosów Violon 16′ oraz Kontrafagott 32′. W prospekcie znajdują się piszczałki głosów Prinzipal 16′ i Prinzipalbass 16′.

Dyspozycja instrumentu:

Manuał I	Manuał II	Manuał III	Pedał
Krönwerk	Hauptwerk	Schwellwerk	_
1. Gedackt 8′	1. Prinzipal 16′	1. Bourdon 16′	1. Violon 16′
2. Quintade 8′	2. Quintadena 16′	2. Weitprinzipal 8′	2. Prinzipalbass 16′
3. Prinzipal 4′	3. Prinzipal 8′	3. Rohrgedackt 8′	3. Subbass 16′
4. Offenflöte 4′	4. Gedackt 8′	4. Salizional 8′	4. Oktavbass 8′
5. Flachflöte 2′	5. Gambe 8′	5. Oktave 4′	5. Flöte 8′
6. Sifflöte 1 1/3′	6. Nasat 5 1/3′	6. Flachflöte 4′	6. Pommer 4′
7. Mixtur 4-5f*	7. Oktave 4′	7. Nasat 2 2/3′	7. Choralbass 4′
8. Scharf 4-5f	8. Blockflöte 4′	8. Piccolo 2′	8. Rauchquinte 2f
9. Schalmay 8′	9. Quinte 2 2/3′	9. Terzflöte 1 3/5′	9. Mixtur 4f
10. Kopfregal 4′	10. Kleinoktave 2′	10. Octavin 1′	10. Superoktave 2′
_	11. Waldflöte 2′	11. Mixtur 6-7f	11. Kontrafagott 32′
_	12. Mixtur 5-6f	12. Zimbel 3f	12. Posaune 16′
_	13. Scharfmixtur 5-6f	13. Dulzian 16′	13. Trompete 8′
_	14. Fagott 16′	14. Oboe 8′	14. Trompete 4′
_	15. Trompete 8′	_	_

Grota Lourdzka

Bezpośrednio przy kościele, obok kaplicy Serca Jezusowego, znajduje się Grota Lourdes, która powstała w 1981 roku, jednak już w 1937 roku była obecna w projekcie Morawskiego. Grota została poświęcona 22 listopada 1981 roku. Wnętrze groty wyłożone jest piaskowcem, a centralnym punktem jest figura Najświętszej Marii Panny, pod którą umieszczono kamień z Lourdes.

---

Oceń: Kościół św. Antoniego Padewskiego w Ostrowie Wielkopolskim

---