Stary Cmentarz w Ostrowie Wielkopolskim

---

Stary Cmentarz

Stary Cmentarz w Ostrowie Wielkopolskim został założony w 1782 roku i jest jednym z pierwszych w Polsce miejsc pochówku, które usytuowane są z dala od kościoła oraz poza granicami miasta. W owym czasie, takie lokalizacje były uważane za niegodne dla zmarłych. Na początku jego funkcjonowania nie umieszczano żadnych trwałych nagrobków. Najstarszy zachowany pomnik pochodzi z roku 1842. Już w 1832 roku rozpoczęto budowę murowanego ogrodzenia wokół cmentarza, a także wykopano głęboki na dwa metry rów, który jednak przestał istnieć pod koniec XIX wieku z powodu potrzeby dodatkowej przestrzeni dla osób, które odebrały sobie życie.

W czasach zaborów miejsce to stało się jedynym legalnym terenem dla polskich manifestacji patriotycznych, co wynikało z ogólnie przyjętego przez zaborców poszanowania dla cmentarzy jako miejsc azylu — wyróżniających sacrum od profanum. Stary Cmentarz stawał się obiektem prób likwidacji, jakie miały miejsce w latach 1820 (z rąk Prusaków), podczas II wojny światowej, oraz w 1962 roku (w okresie komunistycznym). Ostatecznie, decyzja o jego zlikwidowaniu została anulowana dopiero w 1982 roku.

W latach 1989-1990 przystąpiono do zabezpieczania bram, części murów oraz nagrobków i kapliczek. Połowa lat 90. XX wieku przyniosła powstanie Towarzystwa, które stało się odpowiedzialne za gromadzenie funduszy na renowację zabytkowych grobowców, co odbywa się m.in. z okazji dorocznych kwest w Zaduszki.

Wśród nagrobków cmentarza można odkryć różnorodne style architektury, w tym klasyczne, neoromantyczne, secesyjne i kubiczne. W południowo-zachodnim zakątku można zobaczyć największy grobowiec rodziny Idźkowskich w stylu klasycystycznym, a także pomniki nagrobne stworzone przez znanych wielkopolskich rzeźbiarzy. Szczególnie wyróżnia się jeden z pomników, znany jako Pielgrzym, autorstwa Władysława Marcinkowskiego, który obecnie znajduje się w krużganku ostrowskiej konkatedry.

W ciągu całej historii Starego Cmentarza pochowano na nim około 2800 osób, z czego do tej pory zidentyfikowano około 1250. Spoczywają tu liczne postacie, które miały ogromne znaczenie nie tylko dla Ostrowa, ale również dla całej Wielkopolski. Wymieńmy niektóre z nich:

• Hubert Beckhaus – latynista, germanista, dyrektor Królewskiego Gimnazjum w Ostrowie, nauczyciel Wyższej Szkoły Żeńskiej w Ostrowie,
• Gustaw Bojanowski – pisarz, autor książek na temat pobytu Chopina i Mickiewicza w Wielkopolsce,
• Maria Bojarska – przełożona Gimnazjum i Liceum im. Emilii Sczanieckiej, koordynatorka działań tajnej oświaty w regionie podczas II wojny światowej,
• Antoni Bronikowski – hellenista, nauczyciel w Królewskim Gimnazjum,
• Wincenty Broniwój-Orliński – prawnik, działacz emigracyjny, mecenas kultury,
• Antoni Chiżyński – poseł na sejm pruski,
• Anastazy Cywiński – poeta, nauczyciel w Królewskim Gimnazjum,
• Wincenty Głębocki – ksiądz, prefekt w Królewskim Gimnazjum i Wyższej Szkole Żeńskiej,
• Jan Kompałła – ksiądz, proboszcz ostrowski, działacz społeczny, inicjator budowy Królewskiego Katolickiego Gimnazjum Męskiego,
• Marian Kostrzewski – działacz kulturalny, nauczyciel, instruktor harcerski,
• Witold Leitgeber – księgarz, wydawca, pisarz,
• Ferdynand Marten – przyrodnik, matematyk, nauczyciel w Królewskim Gimnazjum,
• Władysław Skowroński – plastyk, nauczyciel w ostrowskich szkołach,
• Augustyn Szamarzewski – ksiądz, społecznik, proboszcz, prefekt Wyższej Szkoły Żeńskiej w Ostrowie,
• Władysław Witkowski – lekarz, działacz społeczny,
• powstańcy z lat 1831, 1848, 1863,
• Michał Moczyński — pierwszy dyrektor szpitala w Ostrowie Wielkopolskim, znany patriota i społecznik,
• Rodzina Furmanków, fotografowie, którzy dokumentowali architekturę i życie mieszkańców,
• Wawrzyniec Colomb — prawnik, skarbnik Towarzystwa Pomocy Naukowej w powiecie odolanowskim, dobroczyńca młodzieży gimnazjalnej.

Interesującą pozycją literacką na temat Starego Cmentarza jest ilustrowana publikacja autora, zatytułowana Stary cmentarz w Ostrowie Wielkopolskim (Marian Kostrzewski, Ostrów Wlkp. 1982 r., wyd. O.T.K.).

---

Oceń: Stary Cmentarz w Ostrowie Wielkopolskim

---