Ziemowit Olszanowski

---

Życiorys

Ziemowit Olszanowski jest osobą, której dorobek naukowy jest znaczący w dziedzinie biologii. Urodził się jako syn Franciszka i Krystyny. W dniu 23 kwietnia 1993 roku udało mu się obronić pracę doktorską na temat „Monografia Nothridae i Camisidae (Acari: Oribatida: Crotonioidea) Polski”. Następnie, po zdobyciu doświadczenia oraz pogłębieniu swojej wiedzy, otrzymał stopień doktora habilitowanego oraz tytuł profesora uczelni.

Olszanowski pracował przez wiele lat w Zakładzie Taksonomii i Ekologii Zwierząt w Instytucie Biologii Środowiska. Jego zaangażowanie w działalność dydaktyczną i naukową na Wydziale Biologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu nie przeszło bez echa, bowiem pełnił także funkcję kierownika tego zakładu.

Zainteresowania badawcze

Ziemowit Olszanowski był uznawanym ekspertem w obszarze badań nad mechowcami, szczególnie w kontekście grupy Acari: Oribatida. Jego aktywność badawcza obejmowała uczestnictwo w licznych projektach zarówno krajowych, jak i międzynarodowych. Wśród nich można wymienić: grant międzynarodowy zatytułowany „Einfluss von Kalkstickstoff auf die Mesofauna in Wiesenböden mit besonderer Berücksichtigung der Oribatiden”, a także projekt MNiSW nr N N303 321237 dotyczący interakcji między muchówką a endofitem grzybowym, z uwzględnieniem czasu symbiozy grzyba z badanym gatunkiem trawy. Kolejnym znaczącym przedsięwzięciem był grant polsko-amerykański pt. „A comprehensive study of moss mites from the groups Euptyctima and Crotonioidea (Acari, Oribatida) from Nearctic Region”, który miał na celu określenie centrów ich filogenezy (finansowany przez fundację M. Skłodowskiej-Curie w latach 1997-2001). Dodatkowo, Olszanowski brał udział w badaniach w ramach międzynarodowego grantu „Biodiversity of tropical forests” obejmującego USA, Kanadę i Kostarykę.

W trakcie swojej kariery badawczej Ziemowit Olszanowski nawiązał współpracę z wieloma renomowanymi instytucjami, w tym z Universität Vechta w Niemczech, State University of New York, College of Environmental Science and Forestry w Syracuse, New York, Forest Biodiversity Network w Pacific Forestry Centre w Kanadzie, La Selva Biological Station w Kostaryce, Laboratorio de Acarología w Meksyku oraz Field Museum of Natural History w Chicago, USA. Jego praca przyczyniła się do wypromowania wielu magistrów oraz kilku doktorów.

W obszarze swoich głównych zainteresowań naukowych Ziemowit Olszanowski skupił się na:

• taksonomii, biologii oraz zoogeografii specyficznych grup mechowców (Acari: Oribatida), zwłaszcza nadrodziny Crotonioidea,
• analizach powiązań filogenetycznych roztoczy z nadrodziny Crotonioidea (Acari: Oribatida) w kontekście rozmnażania partenogenetycznego i płciowego poprzez analizy morfologiczno-molekularne,
• badaniu roztoczy z grupy Crotonioidea (Acari: Oribatida) w regionie Nearktyki oraz poszukiwaniu ich filogenezy,
• ustalaniu statusu taksonomicznego wybranych gatunków z rodzaju Trhypochthonius (Acari: Oribatida: Trhypochthoniidae), bazując na analizach morfologicznych i molekularnych,
• analizowaniu roli bakterii z rodzaju Cardinium i Wolbachia w obligatoryjnej telitokii u mechowców (Acari: Oribatida),
• badaniu koewolucyjnych konsekwencji interakcji pomiędzy drapieżnikami a ofiarami, korzystając z przykładów chrząszczy z podrodziny Scydmaeninae i mechowców (Acari: Oribatida),
• ekologiczn-genetycznej analizy interakcji pomiędzy trawą (Puccinellia distans), grzybem (Epichloë typhina) oraz muchówką (Phorbia sp.).

Twórczość pozazawodowa

Fotografia

Ziemowit Olszanowski, znany także z pasji do fotografii, zdobył uznanie w świecie sztuki wizualnej. Jego praca pt. „Okna” została dostrzeżona i odznaczona w prestiżowym konkursie fotograficznym organizowanym przez National Geographic, który nosił tytuł „Podziel się wrażeniami z Dolnego Śląska”. W 2021 roku jego prace miały okazję zagościć na wystawie zatytułowanej „Dom którego nie ma”, która odbyła się w pięknym otoczeniu Domu Carla i Gerharda Hauptmannów w Szklarskiej Porębie. Oprócz wystaw, fotografie Olszanowskiego można znaleźć w internetowych galeriach, co przyczynia się do szerszej promocji jego artystycznego dorobku.

Malarstwo

Olszanowski był nie tylko pasjonatem fotografii, ale także kolekcjonował obrazy oraz figurki stworzona przez artystów z Dolnego Śląska, którzy tworzyli przed wybuchem II wojny światowej. Jego szczególne zainteresowanie skupiało się na dziełach grupy artystycznej, która była zafascynowana Karkonoszami, w tym na pracach z Bractwa Św. Łukasza. W kontekście tego tematu warto wspomnieć o artykule, który napisał na temat jednego z nabytych obrazów – przedstawiającym malowniczy widok Śnieżki z Czarciej Doliny (autorstwa W. Müllera, technika akwarela). Tekst nosił tytuł „Meine Berge” i został opublikowany w „Sudetach” nr 9/2012. Tytuł ten nawiązuje do pierwszych wersów wiersza Carla Hauptmanna, który przez wiele lat był mieszkańcem Szklarskiej Poręby. Oprócz kolekcjonowania, Ziemowit sam także zajmował się malarstwem – jego szkice, rysunki i obrazy można znaleźć w prywatnych zbiorach rodziny oraz bliskich przyjaciół.

Publikacje

W 2019 roku Ziemowit Olszanowski oraz współautorzy przygotowali szereg istotnych publikacji poświęconych badaniu roztoczy i mikroorganizmu.

• Konecka E., Olszanowski Z. 2019. First evidence of intracellular bacteria Cardinium in thermophilic mite Microzetorchestes emeryi (Acari: Oribatida): molecular screening of bacterial endosymbiont species. Current Microbiology 76: 1038-1044,
• Konecka E., Olszanowski Z., Koczura R. 2019. Wolbachia of phylogenetic supergroup E identified in oribatid mite Gustavia microcephala (Acari: Oribatida). Molecular Phylogenetics and Evolution 135: 230-235,
• Konecka E., Olszanowski Z. 2019. Phylogenetic analysis based on the 16S rDNA, gltA, gatB, and hcpA gene sequences of Wolbachia from the novel host Ceratozetes thienemanni (Acari: Oribatida). Infection, Genetics and Evolution 70: 175-181,
• Konecka E., Olszanowski Z. 2019. A new Cardinium group of bacteria found in Achipteria coleoptrata (Acari: Oribatida). Molecular Phylogenetics and Evolution 131: 64-71,
• Konecka E., Olszanowski Z. 2019. Detection of a new bacterium of the family Holosporaceae (Alphaproteobacteria: Holosporales) associated with the oribatid mite Achipteria coleoptrata. Biologia 74: 1517-1533.

W 2018 roku zespół pod kierownictwem Olszanowskiego skupił się na badaniach nad mszakami oraz roztoczami:

• Buda J., Olszanowski Z., Wierzgoń M., Zawierucha K. 2018. Tardigrades and oribatid mites in bryophytes from geothermally active lava fields (Krafla, Iceland) and the description of Pilatobius islandicus sp. nov. (Eutardigrada). Polish Polar Research 39: 425-453.

W 2016 roku opublikowane zostały prace i badania mające na celu zrozumienie relacji pomiędzy roztoczami a owadami:

• Jałoszyński P., Olszanowski Z. 2016. Feeding of two species of Scydmaeninae „hole scrapers”, Cephennium majus and C. ruthenum (Coleoptera: Staphylinidae), on oribatid mites. European Journal of Entomology 113: 372-386,
• Kolicka M., Gwiazdowicz D.J., Hupało K., Jabłońska A., Kotwicki L., Kornobis F., Lamentowicz M., Magowski W., Marcisz K., Pronin M., Reczuga M.K., Olszanowski Z., Zawierucha K. 2016. Hidden invertebrate diversity – phytotelmata in Bromeliaceae from palm houses and florist wholesalers (Poland). Biologia 71: 194-203.

Rok 2015 również dostarczył istotnych badań w tej dziedzinie:

• Jałoszyński P., Olszanowski Z. 2015. Feeding of Scydmaenus rufus (Coleoptera: Staphylinidae: Scydmaeninae) on oribatid and uropodine mites: Prey preferences and hunting behaviour. European Journal of Entomology 112: 151-164,
• Olszanowski Z., Bochniak N. 2015. Oribatid mites of the genus Allonothrus (Acari: Oribatida: Crotonioidea) of the Ethiopian Region with the description of the new subspecies. African Zoology 50: 1-4,
• Konecka E., Olszanowski Z. 2015. A screen of maternally inherited microbial endosymbionts in oribatid mites (Acari: Oribatida). Microbiology 161: 1561-1571.

W 2014 roku badania dotyczące preferencji skadania jaj przez muchówki oraz ich interakcji z roztoczami zostały podjęte przez Olszanowskiego i współpracowników:

• Górzyńska K., Olszanowski Z., Leuchtmann A., Lembicz M. 2014. Oviposition preference of Botanophila flies (Diptera: Anthomyiidae) towards stroma size of Epichloë (Hypocreales: Clavicipitaceae) hosts. Annals of the Entomological Society of America 107: 532-538.

W latach wcześniejszych, takich jak 2013, 2012, a nawet w latach 90-tych i 80-tych, Olszanowski publikował prace dotyczące roztoczy i ich ekologii, jak również nowo opisane gatunki, które przyczyniły się do wzbogacenia wiedzy o tym ważnym klasie stawonogów.

Niektóre z najbardziej znaczących tytułów z tamtego okresu to:

• Niedbała W., Olszanowski Z. 2013. Fauna Europaea: Oribatida. In: Magowski, W. & de Jong, Y.S.D.M. (2013) Fauna Europaea: Acariformes. Fauna Europaea version 2.6, www.faunaeur.org.
• Olszanowski Z. 2011. Kohorta: mechowce – Oribatida. pp.: 201-213, w: Błaszak Cz. (red. naukowa): Zoologia, tom 2, część 3 (Stawonogi, Szczękoczułkopodobne, skorupiaki). Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Listę publikacji, która sięga dalej niż 30 lat do tyłu, można znaleźć na stronach Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także na platformach badawczych takich jak ResearchGate oraz Google Scholar. Każda z tych prac przyczynia się do lepszego zrozumienia roztoczy, ich ekologii oraz powiązań z innymi organizmami w ekosystemie.

---

Oceń: Ziemowit Olszanowski

---